Niasar Kashan
Niasar Photo Gallery by Anosh Soltani
Niasar
The green and beautiful resort town of Niasar is located 28 kilometers west of Kashan. One of the roads leading to Niasar passes through Ravand (12 kilometers northwest of Kashan). Ravand is the last town on the road which connects Tehran to Kashan. At this town, an asphalted road branches from the main road towards the west and 20 kilometers away it reaches Niasar-Mashhad Ardehal juncture. From this juncture, a road runs eight kilometers to reach Niasar town and another road goes to Mashhad Ardehal (the shrine of Sultan Ali where carpet washing ceremonies are held, and the tomb of famous Iranian poet Sohrab Sepehri) and then to Delijan on Tehran-Isfahan road. By using a motor vehicle, one can get to Niasar town through Ravand juncture.
The green town of Niasar, located at the center of a desert region, has a beautiful scene. In January and February, blossoms of almond trees add to the beauty of the town.
Niasar Photo Gallery by Jafar Sepehri
Niasar Fire Temple
A building with a dome over a rock at the highest point of Niasar town can be seen from distance. This is the same penthouse that has remained intact since the time of Sassanid dynasty. The book, Qom-Nameh reads: "Niasar which has been founded by Ardeshir Babakan, is also known as Niansar."
Niasar Photo Gallery by Ardeshir Soltani
The road to Niasar is divided into two ways beside the orchards of Niasar. The left route leads to the town and the right one built for access to the stone mine goes past the fire temple. This stretch of road has become rugged and bumpy as a result of the transport of heavy duty mining equipment to the region. Townrs call the upper part of Niasar "Talab" and the lower part "Darab". The fire temple overlooks Talar.
The penthouse is 14 by 14 meter building which contains a chamber with a dome over it. There are no walls on the four sides of the chamber. The fire temple has been made of stones put together with a mortar of plaster. The stones used in the lower part of the building are normal and those used in the arches and in the upper parts are square-shaped, looking like big bricks.
The lower parts of the building have been coated with plaster in recent years. All walls surrounding the fire temple are likely to have been decorated with stucco carvings in the past.
The main dome of the fire temple collapsed in previous eras. Before the revolution, the dome was reconstructed thanks to the efforts of Colonel Bahonar from the Ministry of Culture and Art. However, the dome of the temple has been modeled on Islamic era domes while according to the famous French archaeologist Andre Godar, the main dome had been like an egg.
Around a number of fire temples there used to be a number of other premises where Zoroastrian monks gathered together for worship. Although it is not known whether this building was used for this purpose, there are rows of stones laid together near the fire temple which are remnants of a building belonging to the Sassanid era.
Since the fire over the Niasar penthouse could be seen from distance, the building might have had a symbolic role. One of such fire temples, is Kohneh Dezh or Khorram Dasht penthouse around the city of Kashan. Nothing has been left of the dome of the fire temple but its slanting ceilings were reconstructed a few years ago.
Magnificent premises used to surround the fire temple of which only some small pieces of stone can now be seen on the ground. A few meter down the fire temple, a spring of cool and clear waters flows through the Talar mosque and goes on to the town. It is surprising that running waters exit beside many other fire temples. Some of them bear signs of worshiping Anahita, the goddess of cultivation and fertility.
There is an interesting point in the structure of the fire temple and that is some of the stones used in the building has an older and different cut than others. This stone had been quarried from a cave down the temple for use in the construction of the fire temple. This reveals the fact that the Niasar cave is older than the fire temple.
Niasar Photo Gallery by Kashan University
Niasar Cave
The townrs call the cave as Talar cave or Surakh Reis. In one of the gardens of the upper parts of Niasar, the main openings of the cave lead to inside the rocks.
The Niasar cave is thoroughly man-made (except for one or two natural chambers near the entrance openings). No doubt that the cave had been a Mitra temple. Its first cut possibly dates back to the Partian era. Most Mitra temples like the Niasar cave have been built in full darkness. This cave has other entrance openings, some of which are located inside a rock which separates the upper parts of Niasar from the lower neighborhoods. These openings which face the north along with the Niasar water fall make a beautiful scene visible from the town.
The signs of water erosion on the rocks bears testimony to the fact that the cave had been a scenic area in the times immemorial. The Niasar water fall is another proof that the cave had been a temple belonging to the followers of Mithraism. Down the water fall, there are two millstones and surprisingly one or two similar millstones can be seen deep inside the cave.
No doubt that the existence of these stones inside a dark and thrilling cave had not been for milling wheat but had rather been used for turning wheels during sacrifice ceremonies according to Mithraism rites.
According to Mr. Sheikhli, who has visited many caves throughout Iran, these stones were used as a cap to close the entrances to the small chambers of the cave. Current of air circulates throughout the cave well. One of the deepest wells inside the cave is 10 meters deep. In order to walk in most passages, corridors and even in small chambers of the cave, one has to creep and crawl. Even in some parts, the path is so narrow that it is not possible for one to pass through without stooping.
The cave had a big entrance opening which was destroyed in the 1980 earthquake. Parts of the cave were also collapsed onto the gardens located below it in the quake. Most earthenware objects inside the cave date back to the Sassanid era and some belong to the Partian period. However, some Islamic era pottery works can be seen around the openings of the cave.
On the rooftop of the cave, there are remnants of a building belonging to the Qajar period. Many fabulous stories are told by local people including one about how the stoneworker who made the cave has been spellbound and that the sound of his ax pounding the stone can be heard from inside the cave.
In Niasar town, the signs of the Sassanid period can be seen more or less in earthenware objects left from that period. Like other unprotected ancient places in Iran, signs of illegal excavations are obvious in this town too.
University of Kashan
Niasar
Abstract: Niasar cave, with its entrance openings, located in gardens north of Niasar village, is a temple belonging to followers of Mitra (god of ancient Persia). The temple most probably dates back to the early Partian era. All but one of the chambers of the cave are man-made.
The Eid-ul-Adha ceremonies held in Niasar village, located 28 kilometers west of Kashan, is a proof that the people living in the region in ancient times believed in Mithraism and its sacrifice rite which was held in the temple.
The green and beautiful resort village of Niasar is located 28 kilometers west of Kashan. One of the roads leading to Niasar passes through Ravand (12 kilometers northwest of Kashan). Ravand is the last city on the road which connects Tehran to Kashan. At this city, an asphalted road branches from the main road towards the west and 20 kilometers away it reaches Niasar-Mashhad Ardehal juncture. From this juncture, a road runs eight kilometers to reach Niasar village and another road goes to Mashhad Ardehal (the shrine of Sultan Ali where carpet washing ceremonies are held, and the tomb of famous Iranian poet Sohrab Sepehri) and then to Delijan on Tehran-Isfahan road. By using a motor vehicle, one can get to Niasar village through Ravand juncture.
The green village of Niasar, located at the center of a desert region, has a beautiful scene. In January and February, blossoms of almond trees add to the beauty of the village.
Niasar Fire Temple
A building with a dome over a rock at the highest point of Niasar village can be seen from distance. This is the same penthouse that has remained intact since the time of Sassanid dynasty. The book, Qom-Nameh reads: "Niasar which has been founded by Ardeshir Babakan, is also known as Niansar."
The road to Niasar is divided into two ways beside the orchards of Niasar. The left route leads to the village and the right one built for access to the stone mine goes past the fire temple. This stretch of road has become rugged and bumpy as a result of the transport of heavy duty mining equipment to the region. Villagers call the upper part of Niasar "Talab" and the lower part "Darab". The fire temple overlooks Talar.
The penthouse is 14 by 14 meter building which contains a chamber with a dome over it. There are no walls on the four sides of the chamber. The fire temple has been made of stones put together with a mortar of plaster. The stones used in the lower part of the building are normal and those used in the arches and in the upper parts are square-shaped, looking like big bricks.
The lower parts of the building have been coated with plaster in recent years. All walls surrounding the fire temple are likely to have been decorated with stucco carvings in the past.
The main dome of the fire temple collapsed in previous eras. Before the revolution, the dome was reconstructed thanks to the efforts of Colonel Bahonar from the Ministry of Culture and Art. However, the dome of the temple has been modeled on Islamic era domes while according to the famous French archaeologist Andre Godar, the main dome had been like an egg.
Around a number of fire temples there used to be a number of other premises where Zoroastrian monks gathered together for worship. Although it is not known whether this building was used for this purpose, there are rows of stones laid together near the fire temple which are remnants of a building belonging to the Sassanid era.
Since the fire over the Niasar penthouse could be seen from distance, the building might have had a symbolic role. One of such fire temples, is Kohneh Dezh or Khorram Dasht penthouse around the city of Kashan. Nothing has been left of the dome of the fire temple but its slanting ceilings were reconstructed a few years ago.
Magnificent premises used to surround the fire temple of which only some small pieces of stone can now be seen on the ground. A few meter down the fire temple, a spring of cool and clear waters flows through the Talar mosque and goes on to the village. It is surprising that running waters exit beside many other fire temples. Some of them bear signs of worshiping Anahita, the goddess of cultivation and fertility.
There is an interesting point in the structure of the fire temple and that is some of the stones used in the building has an older and different cut than others. This stone had been quarried from a cave down the temple for use in the construction of the fire temple. This reveals the fact that the Niasar cave is older than the fire temple.
Niasar Cave
The villagers call the cave as Talar cave or Surakh Reis. In one of the gardens of the upper parts of Niasar, the main openings of the cave lead to inside the rocks.
The Niasar cave is thoroughly man-made (except for one or two natural chambers near the entrance openings). No doubt that the cave had been a Mitra temple. Its first cut possibly dates back to the Partian era. Most Mitra temples like the Niasar cave have been built in full darkness. This cave has other entrance openings, some of which are located inside a rock which separates the upper parts of Niasar from the lower neighborhoods. These openings which face the north along with the Niasar water fall make a beautiful scene visible from the village.
The signs of water erosion on the rocks bears testimony to the fact that the cave had been a scenic area in the times immemorial. The Niasar water fall is another proof that the cave had been a temple belonging to the followers of Mithraism. Down the water fall, there are two millstones and surprisingly one or two similar millstones can be seen deep inside the cave.
No doubt that the existence of these stones inside a dark and thrilling cave had not been for milling wheat but had rather been used for turning wheels during sacrifice ceremonies according to Mithraism rites.
According to Mr. Sheikhli, who has visited many caves throughout Iran, these stones were used as a cap to close the entrances to the small chambers of the cave. Current of air circulates throughout the cave well. One of the deepest wells inside the cave is 10 meters deep. In order to walk in most passages, corridors and even in small chambers of the cave, one has to creep and crawl. Even in some parts, the path is so narrow that it is not possible for one to pass through without stooping.
The cave had a big entrance opening which was destroyed in the 1980 earthquake. Parts of the cave were also collapsed onto the gardens located below it in the quake. Most earthenware objects inside the cave date back to the Sassanid era and some belong to the Partian period. However, some Islamic era pottery works can be seen around the openings of the cave.
On the rooftop of the cave, there are remnants of a building belonging to the Qajar period. Many fabulous stories are told by local people including one about how the stoneworker who made the cave has been spellbound and that the sound of his ax pounding the stone can be heard from inside the cave.
A Unique Ceremony in Niasar
The Eid-ul-Adha (Al-Adha feast) held in Niasar lends proof to the fact that people living in the region in the olden times believed in Mithraism.
You may have seen the symbolic picture of Mithra while slashing the throat of a cow. This picture is more seen in the beads left from that period or in churches and other monuments in Europe, though Mithraism spread from Iran to India and other places in the world. At dawn of the feast day, local people according to their old tradition ornament a cow and sacrifice it in appreciation of God Almighty in a special ceremony held near the fire temple.
There is no hotel or other accommodation facilities in Niasar where visitors can stay and they can stay in the small mosque of the village. The nearest and most comfortable place for visitors to stay there at night is the city of Kashan which is not far from Niasar.
In Niasar village, the signs of the Sassanid period can be seen more or less in earthenware objects left from that period. Like other unprotected ancient places in Iran, signs of illegal excavations are obvious in this village too.
CAIS The Circle of Ancient Iranian Studies
آتش بر فراز کوه
(آتشكده نياسر)
جعفر سپهری
هیات علمی دانشگاه جامع علمی کارردی
و مدرس دانشگاه آزاد اسلامی ایران
بر فراز کوهسار کرکس و در نزدیکی یکی از کهنترین شهرهای جهان، بیش از یک هزار و هشتصد سال است که یک ساختار گنبدی شکل بر مکعبی همگون از دور خودنمایی میکند. آتشکده نیاسر، زیباترین و کاملترین آتشکده بازمانده از دوران شکوهمند ساسانی. این ساختار به دستور اردشیر بابکان، بنیانگذار سلسله ساسانیان پایهگذاری شده است.
این آتشكده باستانی از سنگهايي كه با گچ كنار يكديگر قرار داده شدهاند ساخته شده است. سنگهای بهكار رفته در بخشهای پاييني ساختار به شكل طبيعي و عادی و سنگهای بكار رفته در قوسها (کمانهها) و در بخشهای بالایي مربعي شكل و مانند آجرهای بزرگي هستند. بخشهاي زیرین ساختار با گچ پوشيده شده است. در گذشته تمامي ديوارهای پیرامون آتشكده با كندهكاريهای گچي تزيين شده بودند.
گنبد اصلي آتشكده در گذشته، فروريخته كه دوباره بازسازی شده است و به شكل گنبدهای دوران اسلامي فرم داده شده است و به پندار دانشمند برجسته فرانسوی، آندره گدار گنبد اصلي به شكل تخم مرغ بوده است.
آتشكده در بلندای کوه آرام گرفته، از این رو آتش آن از دور دیده میشده و همانند یک خشاب، راهنمای راهیان و رهگذران بوده. جای گرفتن در بلندار کوه به این ساختار نقش نمادین داده است. در بخش ميانه چارتاقی آتشكده گودالي وجود دارد كه محل افروختن آتش بوده است .
اما نكته جالب توجه در ساختار آتشكده آن است كه برخي سنگهاي بهكار رفته در ساختمان، برش کهنتر و متفاوتي نسبت به بقيه دارند. اين سنگها از غاری دستساز كه در بخش جنوبي آتشكده وجود دارد، بدست آمده و اين نشانگر پیشینه بيشتر غار دستکند نسبت به آتشكده است .
چشمه و آبشار نياسر
چند متر پايينتر از چشمانداز آتشكده نياسر، در ارتفاع 1680 متری بالاتر از سطح دریا، چشمه آب تميز وخنكي جريان مييابد و به روستا ميرود تا زندگی ببخشد. این چشمه، زاینده آبشار شکوهمند نیاسر است. اين چشمه از کهنترين چشمههای شناخته شده است که در کنار آن آثاز کهن از تمدن و فرهنگ ایرانزمین یافت شده است.
نیایشگاه در کنار آب روان، نشانه پرستش آناهیتا، ایزدبانوی زایش، باروری و آب است. کمابیش در کنار بسیاری از نیایشگاهها و پرستشگاههای آیینهای مردم ایران، آب روان جریان دارد.
باغ تالار (تربال) و ساختمان کوشک
باغ تالار ازآثار جالب و دیدنی شهر نیاسر است که در ختان کهنسال و بسیار بلند آن زبانزد خاص و عام است. درختان سر به فلک کشیده که بسیار زیبا و دل انگیز است در این باغ کهن و زیبا که آب چشمه نیاسر در میان آن جاریست و به آبشار منتهی میگردد و درختان آن از این آب سیراب میشوند ساختار بسیار زیبا و چشمگیر بنا نهاده شده است که به کوشک تالار (تربال) معروف است .
گرمابه و آسیاب آبی
گرمابه تاریخی و آسیاب آبی از دیگر آثار تاریخی این مجمعه ساختار هستند که از دیدگاه کارشناسان و پژوهشهای به عمل آمده و نوع معماری به کاررفته در این ساختار، گویای آن است که این گرمابه و آسیاب در درون صفویه بنا نهاده شده است و وجه تسمیه آن نیز به همان دلیل است. نحوه انتقال آب به داخل گرمابه نیز جالب است و در خور توجه و بدین شکل است که آب از آبشار به وسیله کولهای گلی به داخل هشت گوش زیبایی و از آنجا به داخل گرمابه هدایت میشد و از آنجا به کل گرمابه انتقال مییافت و آب شرب گرمابه نیز به وسیله کولهای جداگانه بداخل گرمابه هدایت میشده که هنوز آثارش برجای مانده است. سوخت گرمابه از هیزم بوده و گرمابه دارای خزان بوده است. ورودی هشت ضلع شکل آن بهوسیله دالانهایی از بیرون گرمابه جدا شده است. اما آسیاب آبی که به وسیله آبی که از آبشار به پائین ریخته میشده به گردش در آمده است به این شکل کار میکند که آب در آغاز در داخل تنورههایی ذخیره و از آنجا بهوسیله کول باریکی که از انتهای تنوره با فشار به چرخه آسیاب میریزد و سنگ آسیاب را به گردش در میآورد و گندم و جو را آسیا میکند. نوع معماری آسیاب همانند گرمابه است و باید گفت که این آسیاب تنها آسیاب شهر نبوده اما آسیابهای دیگر یا از کار افتاده است و یا نابود شده است وتنها آسیاب فعال شهر همین آسیاب یادشده است.
غار نياسر
در کنار این ساختارها به گواهی شگفتیآور و چشمگیر دیگری از تمدن کهنسال، بیمانند و انسانساز ایرانی میرسیم. این غار دستکن، به جز دو حفره طبیعی نزدیک ورودیها، ساخت دست هنرمندان ایرانی است. بنا به گفته دانشمندان، این غار در آغاز یک نیایشگاه میترایی یا مهری بوده و تا پایان دوران اشکانیان، که آزادی دینی در آن دوران وجود داشته، مورد استفاده مهرپرستان قرار میگرفته است. مهریها نیایشگاههای مهر را در غارها میساختند. در تمام بخشهاي داخلي غار، بازمانده كندهكاريها روي ديوارها ديده ميشود. غار از مجموعهای از دالانهها، راهروها، اتاقها و محوطههای پيچ در پيچ لابیرنت (گمخانهای شکل) به همراه تعداد زيادی چاه تشكيل شده است.
غار از سه طبقه شامل دو دالانه، يك دالان حلقهای شكل ويك دالان افقي تشكيل شده است. طول راهروها و اتاقهای غار پيچيده نياسر، تقريباً 650 متر با 45 چاه با عمق 118 متر است. غار از 23 اتاق با اندازههای گوناگون با مساحت كلي 5/176متر مربع تشكيل شده است. نكته جالب آن است كه هوای داخلي غار در هيچ نقطهای تغيير چشمگیری پيدا نميكند و حتي در ژرفترين نقطه غار به خاطر وروديهای گوناگون، هوای تازه وجود دارد. بنا به پندار پیروان به کیش مهر (ميترائيسم) ، خدای مهر يا خورشيد در غاری در كوههای سنگي پديد آمده بود و به همين منظور در زمان اشکانيان ( كه آزادی مذهبي وجود داشته است) ايجاد شده است. در تمام بخشهاي داخلي غار ، بقاياي كنده كاريها روي ديوارها ديده ميشود .
البته پيدا شدن اشيايي مانند كارهای سفالي و سكههای دورانهای ديگر مانند سلجوقيان و ايلخانيان نشان ميدهد كه كاربرد غار در زمانهای بعدی فرق كرده و به منظور سر پناه و جهت اهداف دفاعي استفاده ميشده است . رفتوآمد در درون غار نياسر بسيار دشوار است و در بسياری از مسيرها بايد به حالت خزيدن حركت نمود، بلندترين نقطه غار 7/1 متر است.
غار نياسر سه طبقه دارد و از دو كانال تشكيل شده، كانالي کمابیش حلقوي و كانالي در كنار آن بهصورت کمابیش افقي است. طول دالانها و اتاقهاي اين مجموعه پيچيده به دو هزار و پانصد متر ميرسد. اما عرض آن بسيار كم و حدود يك متر است؛ مقطع تونلها كمتر از يك متر مربع است. غار حلقوي دو مدخل و غار افقي چهار مدخل دارد.
غار حلقوي از هفت اتاق كه در دل كوه استادانه كنده شدهاند تشکیل شده و از طريق چاهها و دالانهاي زيرزميني به طبقات زيرين مرتبط ميشوند. دهانههاي اين تونل در ارتفاع هزار و هفتاد و نه و هزار و هشتاد يك متري از سطح زمين قرار دارند.
غار افقي دالاني طولاني و با شيبي ملايم به سمت بالا است. دو دهانه نخستین آن در ارتفاع هزار و هفتاد و هشت متري از سطح زمين قرار دارند. دهانههاي عقبي آن، حدود هزار و صد و هفت متر و بيش از هزار و صد نه متر ميرسند. اين دالان دراز به باغ زيبائي منتهي ميشود كه در مركز آن چند اتاق ساخته شده است. در اين مسير آثاري نظير سنگ آسياب (براي سرپوش چاهها)، آبانبار و مجاري ويژهاي دیده ميشود.
در اين مجموعه 45 حلقه چاه با عمق كلي صد و هجده متر وجود دارد كه سطوح گوناگون (از سطح بالایی) به هم ميپيوندند. همچنين در اين مجموعه 20 اتاق با مساحت كلي صد و هفتاد و شش و نيم متر مربع وجود دارد، بزرگترين اتاق بيست و هشت و شش دهم متر مربع و كوچكترين آن را يك و هشت دهم متر مربع است.
در هيچ يك از متنهای تاريخي و آثار پژوهشی سدههای کنونی و با وجود یادآوری دیگر ساختارهاي تاريخي منطقه همانند آتشكدة نياسر (بنا شده توسط اردشير بابكان مؤسس سلسلة ساسانيان ) مورد اشاره قرار نگرفته است. از شگفتيهاي اين غار انسانساخت بودن آن است. كمبود هوا در هيچ نقطهاي از آن احساس نميشود. حتي در ژرفترين نقاط آن عمل تهويه به طور طبيعي انجام ميگيرد و هوا به اندازه کافی وجود دارد. يكي از فرضيهها درمورد منشاء تاريخي اين غار بيانگر اين است كه درساخت آتشكدة نياسر از سنگ هاي تراشيده شدة حاصل از كندن غار استفاده شده است . بیشک زمان حفر غار پيش از احداث آتشكده بوده است .روستاييان غار را غار تالار، غار ویس يا سوراخ رئيس مينامند.
(نکته: اگر اریک فون دنیکی این غار را میدید، بیگمان آن ساختار را پناهگاهی جهت حملات هوایی بشقابهای پرنده میپنداشت!)
نیاسر کاشان
موقعيت جغرافيايي
نیاسر شهری در کنار کویر نمک کاشان و آران و بیدگل که حدود 30 کیلومتر از کاشان فاصله دارد. و در شمال غرب آن واقع است.
نیاسر آخرین و شمالی ترین شهر منطقه جغرافیایی استان اصفهان است و از حدود 41 باب مزرعه و 40 روستا و دهکده تشکیل شده است
در کتاب تاریخ کاشان صفحات 147 و 148 نام 37 باب مزرعه از مزارع نیاسر و 4 باب ا ز مزراع اسحاق آباد که جزء بخش نیاسر است آورده شده است.
همسایگان نیاسر روستاهای مشهد اردهال – حسنارود – اسحاق آباد- نشلج – استرک و . هستند
در اطراف نیاسر نیز کوههایی از رشته کوههای زاگرس (کرکس) پوشانده است.
اطراف نیاسر به جز یک ضلع همه با کوههای بلند پوشیده است.
{و کوههای نیاسر: کوه هیم، کوه تالار، کور شیریم (شیر آئین) – کوه سریچه و کوه در دار و کوه بیشه و کوه بن چناران و این کوهی است که یک طرفش را جنک قریه نشلج است.
} تاریخ کاشان ص 43.
پیشینه تاریخی
نیاسر دارای پیشینه تاریخی به قبل از اسلام و زمان ساسانیان می رسد که به نقل کتاب تاریخ قم و تاریخ کاشان اینچنین نوشته اند: {و در تاریخ قم بوصفی دیگر وجه تسمیه نیاسر و بنا و بنیاد آنجا ناطق است که اردشیر پادشاه عجم بعد از فتح و غلبه اصفهان بر سر این چشمه آمد.
محلی رفیع و خوش آب و هوا یافت.
گفت همانا سه روز عشرت کنیم، چه این محلی است یا روح و فضا و از وفور گل و لاله و ریا چین «نگار خانه (نگار نامه) چین است و نقش ارتنگی».
بزمی ملوکانه آراستند.
افریدون که سردار لشکر اردشیر بود چنین گفت که گل دریا حین بزم شراب اهل رزم سرهای شجاعان است.
گویند سیصد سر از ابطان و شجاعان اصفهان همراه داشت، حاضر ساختند.
گویا به این زبان و لغت بیان نمود که «هرایند خرن آفرینان سر» یا هرآئیند خرن آفرینان سر (تاریخ قم ص 77) و بدین جهت به نیان سر (تاریخ قم ص 78) موسوم شد و از کثرت استعمال نیاسر میگویند.
زیرا که «فی» بزبان فارسیان عجم بعضی شجاع است و «نیان» جمع «نی» است و «افر» کلمه رابطه است که به زبان فرس «بر» میگویند و «هرایند» یعنی «آرایند» و «خرن» یعنی «مجلس» است.
ترجمه این جمله آنکه بیارایند مجلس ما را پسر شجاعان.
خلاصه بعد از سه روز فرمان داد تا بر فراز کوه همان باغ و تالار را بنا کردند و در اطراف و نشیب آن ریهی بزرگ بنیاد نمودند و در سمت غربی چشمه نیاسر چهار طاقی آتشکده ای از سنگ تراش بنا نمادند.
چهار ده ذرع در چهارده ذرع که بالفعل بدون خرابی و در سمت برپا و معروف است به آتشکده اردشیر } تاریخ کاشان ص 89، 88.
نیاسر چندین محله داشته است که موسوم به درب کوشک – باب قصر – تالار – سرقلعه – سرکوجه – سرکمر – بیشه – بیدکاب – رود آب – چالقاب و غیره است که دلیل بر بزرگی آن و جلالت قدر نیاسر میباشد.
آتشكده
چارتاقي نياسر، بنايي باستاني از اواخر عصر اشكاني و يا اوايل عصر ساساني است.
اين بنا جزو كهنترين و بزرگترين نمونههاي چارتاقي ايران و سالمترين آنها است.
بنا با قاعدهاي مربعشكل، اما درواقع ذوزنقهاي با اضلاع تقريبي 12 متر است كه براي ساخت آن تنها از سنگهاي آهكي رسوبي و ملات گچ استفاده شده است.
سبكي سنگهاي متخلخل و سختي اندك و انعطافپذيري ملات آن، موجب تحمل زمينلرزهها و پايداري بنا در عمر نزديك به دوهزار سال آن شده است.
چهار سوي اين بنا همانند ديگر چارتاقيها كاملاً باز بوده و هيچگونه در يا پنجره و بازدارندههاي ديگري براي ورود به آن، وجود نداشته است.
تا مدتها بر پايه روايتهاي داستانگونه كتاب (قمنامه) احتمال داده ميشد كه اين بنا آتشكدهاي از زمان اردشير ساساني باشد؛ اما تاكنون شواهد باستانشناختي و منابع مكتوب آنرا تائيد نكرده است.
از اين بنا نخستين بار توسط هوتوم شيندلر گزارشي مختصر منتشر شد و سپس آندره پ.
هاردي بررسي كوتاه مدتي پيرامون آن انجام داد كه در مجموعه "آثار ايران" توسط آندره گدار منتشر شد.
گدار در توضيح گزارش شيندلر، كاركرد آتشگاهي اين بنا را رد ميكند.
در سال 1380 كاربرد اين بنا و نيز ديگر چارتاقيهاي ايران، بهعنوان يك تقويم آفتابي يا شاخص اندازهگيري زمان با استفاده از تغييرات ميل خورشيد، توسط رضا مرادي غياثآبادي شناسايي شد.
آنگونه كه در نقشههاي آن ديده ميشود؛ ساختار تقويمي اين بنا به گونهاي است كه در آغاز و ميانه هر يك از فصلهاي سال، پرتوهاي خورشيد بامدادي به شكلي خاص از ميان پايههاي بنا ديده ميشده و هنوز نيز ديده ميشود.
دقت محاسبات تقويمي در اين چارتاقي در بين ديگر تقويمهاي آفتابي دنيا بينظير است و نشاندهنده تواناييهاي علمي نياكان ماست.
چارتاقي نياسر از لحاظ بررسي شيوههاي معماري در گذشته، شيوههاي بديع و مبتكرانه ساخت و ساز تاقها بدون قالب پيشساخته، روش جالب تبديل پلان مربع بنا به دايره گنبد آن، تناسبهاي هندسي متوازن و منحصر بهفرد در طراحي آن و رعايت تناسب طلايي در اجزاي آن، جالب توجه و شگفتانگيز است.
ممكن است كه در دوران باستان آيينهاي ديني زرواني نيز در اين مكان برگزار ميشده كه امروزه آگاهي چنداني از آن در دست نيست.
در آيين زروان حركات خورشيدي و وزش باد كه هر دو تجلي زمان هستند؛ از اهميت فراواني برخوردار بودهاند.
از سوي ديگر وجود عناصر متعدد ديگر در حريم چارتاقي، نشاندهنده احترام و تقدس اين ناحيه بوده است.
چشمهاي زلال با درخت چناري كهنسال و مسجدي نوساز بر جاي نيايشگاهي باستاني، نمونههايي از آن است.
چارتاقي نياسر امروزه به يكي از ميعادگاههاي علاقهمندان نجوم و ستارهشناسي در ايران تبديل شده است.
ارتفاع زياد نياسر، آسمان پاكيزه و درخشان، امكانات فراوان، نزديكي به پايتخت و برخي از شهرهاي بزرگ، طبيعت دوستداشتني و از همه مهمتر وجود يك بناي علمي باستاني، عواملي براي اين انتخاب بوده است.
غار آييني نياسر، شكوه و شگفتي
غار رييس نياسر با درهاي ورودي آن در باغتالار، معبدي بوده متعلق به پيروان آيين ميترا (خداي ايران باستان).
به احتمال زياد قدمت اين معبد به اوايل دوره پارتها بر ميگردد.
غار تاريخي نياسر درون توده سنگي از جنس تراورتن، در زير باغ تالار و باغهاي مجاور آن تا زير محله سركمر گسترده شده است.
در بلندترين نقطه نياسر واقع در باغتالار، ورودي اصلي اين غار وجود دارد كه تا صخرههاي بالاي آبشار كشيده شده است.
غار نياسر به طور كامل ساخته دست انسان است به جز يك يا دو اتاق كه در نزديكي در ورودي قرار دارند.
شكي نيست كه اين غار معبد ميترا بوده است و پيدايش آن ممكن است به دوره اشكانيان (پارتها) مرتبط باشد.
بيشتر معبدهاي ميترا مانند غار نياسر در تاريكي كامل ساخته ميشده است.
اين غار وروديهاي ديگري نيز دارد.
تعدادي از آنها در داخل صخرهاي وجود دارند كه قسمت بالاي نياسر را از همسايگان پايين جدا ميسازد.
اين وروديها كه رو به شرق قرار دارند در امتداد آبشار منظره زيبايي از نياسر را به نمايش گذاشتهاند.
نشانههاي فرسايش آب بر روي صخرهها و سنگها دربر دارنده و گواهي اين حقيقت است كه غار خوش منظر اين ناحيه از زمانهاي بسيار قديم وجود داشته است.
آبشار نياسر مدرك ديگري است كه غار، معبدي بوده متعلق به پيروان آيين ميترا.
در زير آبشار دو سنگ آسياب وجود دارد كه به طرز شگفتآوري شبيه به يك يا دو سنگ آسيابي است كه در اعماق داخل غار ديده ميشود.
شكي نيست كه وجود اين سنگها در داخل غار تاريك و هيجانانگيز به منظور آرد كردن گندم نبوده است بلكه بر اساس آداب و تشريفات مذهبي آيين ميتراييسم در مراسم قرباني دادن استفاده ميشده است.
گفته ميشود، از اين سنگها به عنوان سرپوشي براي بستن وروديهاي اتاقهاي كوچك غار استفاده ميشده است.
هواي مطبوع و گردش هوا در سراسر غار وجود دارد.
يكي از عميقترين چاههاي داخل غار 10 متر عمق دارد و هوا حتي در آن قسمت نيز جريان دارد.
به منظور طي كردن راه در داخل غار، راهروها و حتي اتاقهايي وجود دارد كه بهوسيله ليزخوردن يا سينهخيز رفتن و در جاهاي ديگر، بهصورت خميده ميتوان از آن عبور كرد.
غار داراي يك ورودي بزرگ ميباشد كه در سال 1358 بر اثر زلزله خراب شده است.
قسمتهايي از غار نيز كه متلاشي شده و از بين رفته، زير آوار زلزله قرار دارد.
بيشتر ظروف سفالي در داخل غار مربوط به دوره ساساني بوده و مقداري نيز متعلق به دوره پارتها ميباشد.
با اين وجود مقداري ظروف سفالي از دوره اسلامي نيز در اطراف وروديهاي غار ديده شده است.
آبشار نیاسر
اين مجموعه از جمله مهمترين محلهای تاريخی _ فرهنگی شهر نياسر و حتی کشور بوده و از چند عنصر اصلی از جمله آبشار ، مسير پله ها از پای آبشار تا پای کوشک ، سنگها و بستر آبشار ، درختان و گياهان موجود در اطراف آن تشکيل شده است و می توان در صورت ساماندهی مناسب جهت بهره برداری از آن استفاده کرد .
. در کنار آبشار يکی از وروديهای غار قرار دارد و ارتفاع از پای آبشار تا قسمتی که از آنجا آب پايين مي ريزد 25 متر و از پای آبشار تا عمارت کوشک 53 متر می باشد .
در مسيرآب 13 آسياب وجود داشت . 3 آسياب در کنار آبشار بوده که تخریب شده است ، يکی از آسیابها که هم اکنون نيز فعال می باشد در پای آبشار قرار گرفته است و از آسیابهای دیگر جز بقایای کمی به جا نمانده است .
بررسی جايگاه طبيعی
1. آبشار نياسر از چشمة تالار ( اسکندريه ) واقع در کنار چارتاقی سرچشمه می گيرد به گونه ای که دو سوم آب چشمه به سمت آبشار و از آنجا به دشتهای نياسر و يک سوم آن به محلة نو میرود . آب جاری شده از آبشار به بعضی از مزرعه های اطراف از جمله مزرعه خاتون ، دولت آباد ، سيف آباد و یرقون نيز می رسد . البته پیشتر که آب بیشتر بوده به سمت مزرعة سورآباد هم می رفته است .ولی به علت کم شدن آب چشمه دسترسی آب به اين مزرعه منتفی می باشد .
آنگونه که از از بقايای خزه های قديمی و آبراهه های موجود و همچنين گفته های اهالی محل مشخص می شود مسير آب در قديم عوض شده است . آبی که از آبشار پایین می ریزد در فصل پاییز کمترین و در فصل زمستان بیشترین مقدار را داراست . به دليل پديده های انحلال سنگ آهک توسط جريانهای زيرزمينی و گذشت ساليان دراز بافت بسيار زيبا و چشم نوازی مانند استالاکتيت ها و استالاکميت ها در بدنة آبشار به وجود آمده است که می توان از آنها برای جذب گردشگر استفاده کرد .
سنگی که آبراهة آبشار در آن ايجاد شده و سنگهايي که بدنه مزبور را تشکيل می دهند از نوع سنگهای آهکی و رسوبی می باشد .
در محيط اطراف آبشار درختانی از جمله بيد شيرين ، بيد تلخ ، نارون يا پشه ، عرعر ، ون يازبان گنجشک ، توت بی دونه ، توت شمرونی ، انجير و مو رشد کرده اند . چند درخت کهن و قطور ( توت و بيد ) هم در پاي آبشار وجود داشته که به علت خطر وارد کردن آسيابهای احتمالی به حمام و آسياب حدود 7 الی 8 سال پيش آنها را قطع کرده اند .
در قديم پزشکان محلی از گرد سنگی که آبراهه بر روی آن به وجود آمده است به عنوان مرهمی برای زخم استفاده می کردند ( يکی از دلايل استفاده خنک بودن آن می باشد )
لازم به ذکر است حدود 5 الی 6 سال پيش به کوشش شهرداری مسير پله ای با سنگهای تراورتن از پايين آبشار تا کوشک تالار تعريف شده و همچنين يک سری توريهای سيمی برای جلوگيری از سقوط افراد گردشگر و نيز ريزش احتمالی سنگها تعبيه شده است . کف پای آبشار نيز بوسيلة سنگ فرش شده است .
در مورد جايگاه آيينی آبشار:
در کتاب" آيين ميترا "نوشتة مارتين ورمازرن نقل شده است که :
« پورفير در کتابش از شخصی به نام اوبولوس روايت ميکند که ستايش مهر در غارهای طبيعی انجام می گرفته است . نزديک غار می بايست رودخانه ای جريان داشته باشد .
و در کتاب" آيين مهر"نوشته شده که:
« آب در آيين ميترا دارای اهميت فراوانی است ، يکی از آداب مهری دينان شست و شو و غسل بوده و برای شرکت در مراسم ستايش مهر ، افراد ملزم بودند تا مدت چند شبانه روز ، مطابق با آدابی خود را شستشو دهند و محتمل ضربات تازيانه گردند . در مهرابه ها يا چاه آب وجود داشت و يا چشمه های جوشان ، به همين دليل کف مهرابه ها جوی حفر می کردند . »
آبشار نياسر مدرک ديگری است بر اين نظريه که به احتمال غار معبدی بوده متعلق به پيروان آيين ميترا .
هر ساله در روز عيد قربان اهالی محله سرکمر و برزه دون در قدیم در کنار چشمة اسکندريه و در حال حاضر در محوطه مسجد امام حسن (ع) ،گاوی قربانی کرده خون آن را بر آب می ريزند و همراه با آب از آبشار پايين ريخته و به باغها و مزارع برود زيرا اهالی اعتقاد بر اين دارند که اين خون باعث پر برکت شدن آب شده و از کم شدن آب جلوگيری می کند .
City Niasar INT870613B
Copyright © Iran Nature . All rights reserved.
